Özel Fatma Hatun Hastanesi Dermatoloji Bölümü hekimi Profesör Doktor Ali Haydar Parlak, tüm dünyada yaygın olarak görülen uyuz hastalığı konusunda uyarılarda bulundu.

Gece kaşıntısıyla kendini belli eden çok kısa sürede kişiden kişiye bulaşarak, yaşam fonksiyonlarını olumsuz etkileyen ve özellikle insanların toplu olarak bulunduğu yerlerde çok hızlı yayılan uyuz hastalığı ile ilgili Özel Fatma Hatun Hastanesi Dermatoloji Bölümü’nden Profesör Doktor Ali Haydar Parlak, önemli bilgiler verdi.

Uyuz hastalığı nedir?

Uyuz son derece kaşıntılı paraziter deri hastalığıdır. Halk arasında ‘Gidişik’ olarak bilinmektedir. Tüm dünyada yaygın olarak görülür. Uyuza gözle görünmeyecek kadar küçük böcekler neden olur. “Sarcoptes scabei var. Haminis” adı verilen bu böcekler yalnızca insanda yaşarlar. Gözle görülmeyen uyuz böcekleri ancak mikroskopla veya dermatoskop ile görülebilirler. Uyuz böcekleri insan derisinin üst tabakasında tüneller açarak ilerler, yuva yaparlar ve yumurtlayarak ürerler. Uyuz böceği insan derisinde yaşamını sürdürürken özellikle parmak aralarında kol ve bacakların iç yüzlerinde, koltuk altlarında göbek çevresinde kalçalarda geceleri artan şiddetli kaşıntıya neden olur.

Uyuz hastalığı nasıl bulaşır?

Uyuz hastalığı genellikle insandan insana bulaşır. Uyuzun kaynağı uyuz hastalarıdır. Hayvan uyuzunun insana bulaşması oldukça nadirdir.

Genellikle uzun süreli yakın temas, aynı yatakta yatmak ve giysilerin, çamaşırların veya eşyaların ortak kullanılması uyuz parazitinin insandan insana bulaşmasına yol açar. Uyuzlu bir kimse aile bireylerine hastalığı çok kolaylıkla bulaştırabilir. Kucağa alınıp sevildiklerinden dolayı uyuz küçük bebeklere ve çocuklara daha kolay bulaşır. Yakın temasın bulunduğu kalabalık ortamlarda, yurtlarda ve bakımevlerinde uyuz salgına neden olabilir.

Uyuz hastalığının belirtileri nelerdir?

Uyuz en önemli belirtisi kaşıntıdır. Kaşıntı oldukça şiddetlidir ve geceleri artar. Genellikle ailede birden çok kişide veya arkadaşlar da benzer şekilde kaşıntı bulunabilir. Kaşıntı, özellikle el parmak araları, kolların iç yüzeyleri, dirsekler, koltuk altları, karın çevresi, kalça ve kasıklar gibi bölgelerde gözlenir. Kadınlarda meme çevresinin tutulması erkeklerde ise genital bölgenin tutulması oldukça karakteristiktir. Uyuz bebeklerde ve bağışıklık sistemi zayıf olan kimselerde normalde tutmadığı için saçlı deri, avuç içleri, ayak tabanı gibi alanları tutabilmektedir.

Kaşınan yerlerde kaşıntı izleri ve böceğin kazıdığı tünellere ait belirtiler görülebilir. Hastaların parmak arasında dalgalı kirli bir çizgi halinde görülen tüneller en karakteristik cilt belirtileridir. Bu tünellerin ucunda küçük kabarcıklar görülebilir. Kaşıma nedeniyle deride bakteriyel enfeksiyonlar, kabuklu yaralar, içi su dolu kabarcıklar veya egzama gelişebilir. Bağışıklığı baskılanmış kişilerde, yanlış tanı nedeniyle başka tedaviler kullanmış kişilerde uyuzun tipik klinik belirtileri görülemeyebilir veya başka hastalıkları taklit eden klinik bulgular görülebilir.

Hastalığın belirtileri bulaştıktan ne kadar sonra ortaya çıkar?

Uyuzun en önemli belirtisi deride kaşıntıdır fakat genellikle uyuz bulaştıktan hemen sonra ortaya çıkmaz. İlk defa uyuza yakalanan bir kişide belirtilerin başlaması 2-6 hafta kadar sürebilir. Hastalık belirtilerinin başlamadığı bu dönemlerde bile kişi uyuzu başkalarına bulaştırabilir. Tüm aile bireylerinde kaşıntının aynı zamanda başlamaması hastaların uyuz tanısını kabul etmesini güçleştirmektedir.

Uyuz hastalığın tanısını nasıl koyulur?

Hekimler tarafından uyuz tanısı klinik belirtilere ve hastaların anlattıkları hikayeye dayanılarak konulur. Hastada kaşıntının özellikle geçleri artması, aileden birden çok kişide kaşıntının olması, uyuzlu kişi ile yakın temas hikayesinin bulunması önemli ipuçlarıdır.

Lezyonların karakteristik dağılımı, tünel ve veziküllerin saptanması tanı koymak için önemli bulgulardır.

Tipik deri lezyonlarından alınacak kaşıntı örneğinin mikroskopta bakılması ile uyuz parazitini tespit etmek mümkündür. Ayrıca, deneyimli dermatologlar dermatoskop ile muayene ederek uyuz böceğini görebilirler.

Uyuz hastalığı nasıl tedavi edilir?

Uyuz tedavisi mümkün bir hastalıktır. Tedavinin başarılı olabilmesi için hekimin koyduğu tanıya inanmak ve verilen tedavinin doğru ve titiz bir şekilde uygulanması gerekir. Ülkemizde uyuz tedavisinde deriye sürülerek böcekleri öldüren ilaçlar kullanılmaktadır. İlaçların özellikle kaşınan alanlar olmak üzere (baş ve yüz dışında) tüm vücuda tarif edildiği şekilde ve önerilen aralıklar ile sürülmesi ve tedavi süresi içinde bölgenin ilaçsız kalmaması tedavinin başarısında son derece önemlidir.

Uyuz tedavisinin başarılı olabilmesi için uyuz hastası ile birlikte özellikle beraber yaşadığı ve uzun süreli yakın teması olan kişiler de hastalık belirtileri olup olmamasına bakılmaksızın tedavi edilmelidir. Tüm aile bireylerine aynı anda tedavi uygulanmadığı takdirde hastalık kişiden kişiye bulşamaya devam edecektir. Uyuz belirtilerinin bulaştıktan hemen sonra başlamayacağı unutulmamalıdır.  İlaçların yanlış sürülmesi ve yetersiz sürülmesi tedavinin başarısız olmasına neden olmaktadır.

Uyuz ilaçları doğru şekilde uygulanan kişilerde kaşıntının tedaviden sonra devam etmesi hastalık ile karıştırılmamalıdır. Başarılı tedavilerden sonra kaşıntı bir ay daha devam edebileceği unutulmamalıdır. Uyuz ilaçlarının gereksiz yere fazla sürülmesi deride tahrişe ve kaşıntının devam etmesine neden olabilmektedir.

Uyuz hastalığında koruyucu önlemler nelerdir?

Hastaların doğru bir hikaye vermeleri, uyuz tanısına inanmaları, erken dönemde doktora başvurmaları, erken tanı konulması ve tedavinin doğru şekilde uygulanması hastalığın yayılmasının önlenmesinde önemli faktörlerdir.

Kaşıntı nedeniyle başvuran hastaların uyuz tanısını kabul etmek istememesi, uyuz olduğunu söylemeyen arkadaşlar ve akrabalar ve uyuz bulaştığı halde kaşıntısı olmayan aile bireylerinin uyuz tedavisinin başarısız olmasında ve diğer kişilere bulaşmasında önemli rolleri vardır.

Hastalığın önlenmesi ve kontrolü için uyuz olan kişi ile birlikte yaşayan kişilerin de aynı zamanda tedaviye alınması son derece önemlidir. Özellikle aile bireylerinin kaşıntısının olup olmamasına bakılmaksızın mutlaka birlikte tedavi olması gerekir.

Uyuz hastası ve evde beraber yaşadığı kişiler tarafından kullanılan giysiler, yatak örtüleri, çarşaflar ve havlular yüksek ısıda yıkanmalı ve ütülenmelidir. Yıkanamayacak eşyaların bir poşet içerisinde ortalama 7 gün ağzı bağlı şekilde saklanması gerekir. Ayrıca mobilyalar ve zemin elektrik süpürgesi ile temizlenmelidir.